Đền Ia tên gọi trước đây, ngày nay gọi là Đền Y Sơn. Đền Y Sơn thuộc xã Hòa Sơn huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang, được xây dựng vào thời Lê dưới chân núi Ia, Ngôi Đền thờ Đức thánh Hùng Linh Công – Người có công dẹp giặc Ân cứu nước. Đền Y Sơn là một công trình kiến trúc cổ truyền kiểu: “Nội công ngoại quốc”. Phía ngoài cổng là cổng tam môn, Tòa tiền tế có Voi, ngựa đá. Tòa Chung đường gồm 5 gian nối thông với hậu cung 3  gian bưởi một dải muống 2 gian. Đền nằm trong quần thể Di tích lịch sử Văn hóa Y Sơn. Ngôi Đền đã được Bộ Văn hóa Thông tin cấp Bằng công nhận Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1994. Ngôi đền cách thị trấn Thắng , Hiệp Hòa 7 km về phía Tây.

Nhằm giữ vững và phát huy giá trị các di tích lịch sử cách mạng thuộc ATKII đang trong tình trạng hư hại, xuống cấp góp phần đề cao văn hóa, tôn trọng lễ thức truyền thống và thuần phong mỹ tục của dân tộc.

Đền Y Sơn được nhà nước đầu tư kinh phí tu bổ tôn tạo tại Quyết định số: 2190/QĐ-UBND ngày 30/10/2020 của chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang về việc phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình: Tu bổ tôn tạo một số di tích lịch sử văn hóa ATKII tại các xã Hòa Sơn, Hoàng An, Xuân Cẩm và đầu tư xây dựng cơ sở vật chất trường THCS Hùng Sơn, huyện Hiệp Hòa tỉnh Bắc Giang; Quyết định số:14314 /QĐ-UBND ngày 10/11/2021 của chủ tịch UBND huyện Hiệp Hòa về việc phê duyệt Thiết kế BVTC- Dự toán  xây dựng công trình: Tu bổ tôn tạo một số di tích lịch sử văn hóa ATKII tại các xã Hòa Sơn, Hoàng An, xuân Cẩm.  Đền Y Sơn xã Hòa Sơn được đầu tư xây dựng với những nội dung: Tu bổ tòa Tiền tế; tòa Đại bái, Hậu điện, Tả- Hữu hành lang, Tôn tạo cổng đền, Nghi môn ngoại, nghi môm nội, nhà từ đền,  Am thờ quan ngoại, Am hóa vàng; Các công trình phù trợ như: xây tường bao, lát sân; cải tạo hệ thống cấp điện, cấp nước, thoát nước và hệ thống cây xanh… Do Công ty cổ phần Bảo tồn di sản Văn hóa Kiến Trúc Việt thi công xây dựng dưới sự giám sát của Ban Quản lý dự án ĐTXD huyện, tổ giám sát xã và di tích đền Y Sơn, đến nay công trình tu bổ tôn tạo và xây dựng đền Y Sơn đang được đẩy nhanh tiến độ, phấn đấu hết năm 2023 hoàn thành các hạng mục để kịp đầu xuân Giáp Thìn khánh thành đưa vào sử dụng và tổ chức lễ hội.

Tòa Nghi môn nội đang trong quá trình hoàn thiện

Đền Y Sơn đã nhiều lần tu bổ tôn tạo, xong do thời gian làm phong hóa hư hại, xuống cấp nặng, Đền Y Sơn được nhà nước quan tâm đầu tư kinh phí hàng chục tỷ đồng cho việc tu bổ, tôn tạo, phục chế lại bẳn sắc văn hóa lịch sử, đồng thời nâng cao sự uy nghiêm của di tích lịch sử cấp quốc gia. Trong qúa trình hạ giải, các cấu kiện gỗ, di chuyển đồ thờ, linh vật phục vụ cho việc xây dựng thấy nội dung các ban thờ (hương án) ở một số ban thờ nong, gẫy, vỡ mộng không còn sử dụng được; một số cây trước tòa Tiền bái, Đại bái, bồn cây trước nghi môn phải trồng mới….Xét thấy việc tu bổ, tôn tạo lần nay mang tính đồng bộ, tổng thể. Để có một di tích xứng với tầm vóc, mang đậm bẳn sắc dân tộc, lưu giữ lịch sử văn hóa vùng miềm, UBND xã, Ban quản lý Di tích Đền Y Sơn xác định không chỉ có sự quan tâm đầu tư kinh phí tu bổ, tôn tạo của nhà nước là đủ, mà còn phải có lòng tin của  nhân dân với Đảng, Nhà nước, tính cộng đồng trách nhiệm của người dân và quý khách thập phương vào công trình để công trình thực sự ý nghĩa và tố hảo đáp ứng kỳ vọng của nhân dân và cán bộ xã Hòa Sơn.  Trong quá trình xây dựng cấp ủy Đảng, chính quyền xã, BQL di tích đền Y Sơn được sự quan tâm từ Cục di sản văn hóa Việt Nam, Sở văn hóa – thể thao và du lịch, Sở xây dựng, giám đốc viện bảo tàng tỉnh Bắc giang; Huyện ủy- UBND huyện; Phòng văn hóa, phòng Nội vụ, phòng kinh tế hạ tầng huyện Hiệp Hòa, đặc biệt sự quan tâm của nhân dân trọng ngoài xã đã tham gia đóng góp trí tuệ, ngày công lao động…mang đầy trách nhiệm và tính xây dựng cao. 

Tòa nhà Tiền bái đã được hoàn thiện phần thô

Qua quá trình thi công đã có sự quan tâm để tâm với công trình đền Y Sơn, những tập thể, cá nhân nhận phát tâm công đức cây trồng khuân viên và đồ thờ. Để đảm bảo tỉnh tổng thể theo quy hoạch đã được phê duyệt, và giữ được yếu tố gốc văn hóa lịch sử đền Y Sơn, băn sắc văn hóa bản địa.

BQL dí tích đền Y Sơn mong muốn tiếp nhận lòng hảo tâm, phát tâm công đức vào Đền của các tập thể, cá nhân, hộ gia đình như: đồ thờ, hương án, lư hương, linh vật để thay thế những hạng mục hỏng không còn tái sử dụng được: hệ thống cây xanh, cây cảnh và một số nội dung khác nhưng phải đăng ký với BQL di tích để thống nhất theo quy định.

Mọi liên hệ để tâm, công đức liên hệ với ông: Vũ Văn Tăng Phó BQL di tích- Chủ tịch người cao tuổi SĐT; 0364031824 để được hướng dẫn..